Ons voedsel (9a): waar komt ons zaaigoed, pesticiden en kunstmest vandaan?

We eten ons voedsel, en het meeste voedsel is afkomstig van eenjarige planten. Dit betekend dat deze planten in het najaar of in het voorjaar worden gezaaid of geplant en in de zomer worden geoogst. Deze worden voorzien van kunstmest om ze sneller en beter te laten groeien, en om onkruid geen kans te geven worden pesticiden gespoten.
De benodigde zaden moeten worden gekweekt: wie doet dat eigenlijk? En wie produceert de pesticiden? Wie maakt de kunstmest?

De zaaigoed producenten

De omzet van de top 10 van de grootste zaaigoedproducerende bedrijven in de wereld zag er over 1996 (voor de grote consolidatie begon) 2007, 2009, 2011 en 2014 (op basis van gegevens uit jaarverslagen) als volgt uit:

Ons voedsel (8a): van wie kopen we het eigenlijk

Ons voedsel wordt geproduceerd door boeren, waarvan velen zich steeds meer specialiseren in een aantal gewassen. Al deze gewassen worden verhandeld en verwerkt tot de producten die we uiteindelijk in de supermarkt kopen. 

In de supermarkt hebben we de keuze uit een grote scala aan merken. Elk merk probeert zijn eigen imago te hebben, om een duidelijke doelgroep te bedienen.

Een uitgebreide analyse van Oxfam laat echter zien dat achter deze enorme variëteit aan labels een zeer beperkt aantal bedrijven zit.

Bron: http://www.behindthebrands.org/

Deze 10 bedrijven hebben een gezamenlijke omzet van ongeveer $410 miljard (2014).

Ons voedsel (5b): CCD bij bijen volken, of toch iets anders?

In Augustus heb ik een blog gewijd aan bestuiving en bijen. Ik heb hierin aangegeven dat velen bezorgt zijn over het voortbestaan van de bijen, vanwege de zogeheten CCD (Colony Collapse Disorder). Deze CCD zou volgens het magazine Science kunnen worden verklaard door een pallet aan oorzaken: gebruik van pesticiden, afname aan biodiversiteit, de varroamijt en mogelijke stress als gevolg van regelmatige verplaatsing van de bijenvolken.

Kortgeleden heb ik het boek "herstellende landbouw" van Mark Shepard gelezen. Hij voegt aan deze verklaring van de huidige situatie een interessante extra dimensie toe, door meer context en achtergrond informatie te geven over het houden van bijen in de afgelopen eeuwen.

Ons voedsel (6a): Hoeveel energie is er nodig om eten op ons bord te krijgen?

Voedselproductie kost energie: of het nu gaat om het gebruik van tractors, kunstmest, pesticiden, of de logistiek om de boerderij heen, er is een enorme afhankelijkheid van energie. En die energie wordt op dit moment vooral geleverd door de olie. Zoals ik heb aangegeven in vorige blogs, is dit energiegebruik in de voedselproductie sterk toegenomen in de afgelopen decennia. Hoe verhoudt dit zich echter tot de geproduceerde hoeveelheid voedsel? Is door de stijgende voedselproductie en de stijgende opbrengst per hectare de energie input versus de energieoutput gelijk gebleven, of is deze ook gestegen?

De Japanse Schrijver Masanoru Fukuoka geeft in zijn boek "Sowing seeds in the desert" richtgetallen voor de input / output ratio voor voedsel productie in Japan en de Verenigde Staten (pagina 89 en 90),
Volgens de Masanoru Fukuoka resulteerde elke calorie die 50 jaar geleden (1942) in de Verenigde Staten werd gestoken in de productie van rijst in 2 calorieën input; 30 tot 40 jaar geleden (1952 / 1962) was dat 1 calorie input voor 1 calorie output en op het moment van schrijven (1992) koste het 2 calorieën input om 1 calorie output te genereren.
Vergelijkbare cijfers gelden voor Japan: ook daar resulteren elke 2 calorieën energie input voor rijst productie in 1 calorie output.
Kortom, onze voedselproductie keten produceert geen energie waar de mens van leeft, maar gebruikt energie om de mens van voedsel te voorzien.

Ons voedsel (7): blijven de grondstoffen voor de groene revolutie beschikbaar?

De wereldbevolking is enorm gegroeid de afgelopen decennia, sinds de tweede wereldoorlog is de wereldbevolking verdrievoudigd. De voedselproductie heeft hiermee gelijke tred gehouden. De belangrijkste redenen dat deze groei mogelijk bleef zijn de groene revolutie en de mechanisatie van de landbouw. Door de groene revolutie is de opbrengst per hectare wereldwijd enorm toegenomen.

Bron:http://www.wri.org/blog/2013/12/global-food-challenge-explained-18-graphics

Deze groene revolutie bestond uit een palet aan maatregelen, zoals verbeterde zaden en de introductie van nieuwe variëteiten, kunstmest, pesticiden, nieuwe irrigatietechnieken, en het verstrekken van landbouwkredieten. Het gebruik van pesticiden (boven) en kunstmest (onder) is de afgelopen decennia enorm toegenomen.

Ons voedsel (5a): waarom is bestuiving van belang?

Bestuiving, je staat er niet bij stil, want het gebeurt gewoon. Maar toch, hoe zit dat eigenlijk met bestuiving? Hoeveel van ons voedsel is eigenlijk afhankelijk van bestuiving?
Ons voedsel is op te delen in dierlijke en plantaardige producten. Dierlijke producten zijn bijvoorbeeld zuivelproducten, vis en vlees. Plantaardige producten zijn onder andere knolgewassen, granen, (blad)groenten, noten, fruit, en vruchten etc. En veel van die plantaardige gewassen geven alleen maar vruchten als er bestuiving heeft plaatsgevonden.

Typen bestuiving

Een deel van de plantaardige voedselproducten kan alleen maar groeien als er bestuiving heeft plaatsgevonden. Dit kan op 2 manieren plaatsvinden:
- via windbestuiving. Planten die hiervan afhankelijk zijn produceren veel licht stuifmeel. Dit wordt door de wind naar de stempel van een ander gewas gebracht. Voorbeelden van windbestuivers zijn granen.
- via dierlijke bestuiving. Planten die dierlijke bestuiving gebruiken, produceren stuifmeel dat goed aan de langskomende dieren blijft hangen. Doordat de dieren van bloem naar bloem vliegen wordt het stuifmeel overgebracht. Voorbeelden van gewassen die afhankelijk zijn van dierlijke bestuiving zijn fruitgewassen en vruchten.

Ons voedsel (2): wat zijn de onderdelen van duurzaam voedsel

In mijn zoektocht naar duurzaamheid in voedsel kan ik naar ontzettend veel aspecten kijken, niet alleen gezond voedsel wat in een gezonde omgeving is gegroeid, maar waar ook een duurzame keten, waar mensen niet worden uitgebuit, maar een gezonde boterham kunnen verdienen.
De verschillende aspecten rondom voedsel en duurzaamheid zijn grofweg op te delen in 5 categorien, zoals ook in het onderstaande schema is aangegeven:
- het milieu
- de voedingswaarde van het voedsel
- de economische en logistieke aspecten
- maatschappelijke en ethische onderdelen
- overige aspecten

Bron: http://www.fcrn.org.uk/sites/default/files/fcrn_what_is_a_sustainable_healthy_diet_final.pdf

Ons voedsel (4a): Hoe staat het eigenlijk met de waterbeschikbaarheid?

Water is leven, de mens kan niet zonder water. Door de sterke ontwikkeling in de 20e een is het watergebruik sterk toegenomen: Door de verviervoudiging van de wereldbevolking sinds 1900 en een enorme welvaartsgroei, is het wereldwijde waterverbruik verachtvoudigd. Als de bevolking nog eens met 50% groeit, zal de waterbehoefte opnieuw met 50% groeien (bron: OECD). Hoe gaan we dit voor elkaar krijgen, is dit eigenlijk wel mogelijk?

Watergebruik

Het grootste deel van het water wordt gebruikt door de landbouw. Volgens de VN wordt 20 % van het water gebruikt door de industrie, 10% voor huishoudelijk gebruik en 70 % voor landbouw. Verreweg het grootste deel wordt dus gebruikt voor de productie van ons voedsel en grondstoffen voor kleding.

Bron: http://www.wrsc.org/attach_image/breakdown-freshwater-use

Ons voedsel (3a): Hoe is de stijging in productie tot nu toe bereikt?

Zoals aangegeven in de vorige blog is de wereldbevolking in de afgelopen 50 jaar ongeveer verdrievoudigd: van ongeveer 2,5 miljard in 1950 naar 7 miljard in 2010. Gelukkig is het gelukt om al deze mensen te voorzien van voedsel: de voedselproductie is de afgelopen 50 jaar enorm gegroeid: ook de opbrengst per hectare is op een groot deel van de wereld bijna verdrievoudigd. Hoe is het gelukt om de voedselproductie zo sterk te laten groeien?

Bron:http://www.wri.org/blog/2013/12/global-food-challenge-explained-18-graphics

Ons voedsel (1): Het begin van een zoektocht

Ik ben de afgelopen tijd op allerlei wijzen met ons voedsel en de voedselproductie bezig. En ik krijg daarbij steeds meer het gevoel dat we een probleem krijgen met onze voedselvoorziening als we doorgaan zoals we doorgaan. Maar wat zijn de oorzaken en wat zijn de oplossingen? Ik ga op zoek, en ga op deze blog mijn bevindingen opschrijven.

....

De wereldbevolking groeit. Op dit moment zijn er ongeveer 7 miljard mensen op onze planeet, en dat groeit nog wel even door. Tot welk aantal de wereldbevolking zal groeien hangt af van de snelheid van de groei, het meest voorzichtige groei scenario's van de VN gaat uit van een groei naar ruim 8 miljard 2050, waarna de bevolking zal krimpen, het meest ruime groei scenario gaat uit van een doorgaande groei, waarbij de bevolking kan doorgroeien tot 16 miljard mensen in 2100 (bron: VN en wikipedia).