Ons voedsel (8a): van wie kopen we het eigenlijk

Ons voedsel wordt geproduceerd door boeren, waarvan velen zich steeds meer specialiseren in een aantal gewassen. Al deze gewassen worden verhandeld en verwerkt tot de producten die we uiteindelijk in de supermarkt kopen. 

In de supermarkt hebben we de keuze uit een grote scala aan merken. Elk merk probeert zijn eigen imago te hebben, om een duidelijke doelgroep te bedienen.

Een uitgebreide analyse van Oxfam laat echter zien dat achter deze enorme variëteit aan labels een zeer beperkt aantal bedrijven zit.

Bron: http://www.behindthebrands.org/

Deze 10 bedrijven hebben een gezamenlijke omzet van ongeveer $410 miljard (2014).

Nestlé	$95.847.000.000
PepsiCo	$66.683.000.000
Unilever	$54.940.000.000
Coca - Cola	$45.998.000.000
Mondelez International (voorheen Kraft Foods)	$34.000.000.000
Mars	$33.000.000.000
Danone	$23.983.000.000
Associated British Foods	$21.100.000.000
General Mills	$17.900.000.000
Kellogg	$14.800.000.000

De markt consolideert

De totale markt van de verpakte voedselproductie industrie is wereldwijd ongeveer $1375 miljard. De top 10 heeft hier ongeveer 30% van in handen. De top 100 heeft volgens dit zelfde rapport ongeveer 77% in handen.

In de afgelopen decennia heeft er met name in Europa en de VS een enorme consolidatie plaatsgevonden in de voedselverwerkende / voedsel producerende industrie, zodat deze bedrijven steeds groter zijn geworden. In een artikel gebaseerd op een onderzoek van de Europese Commissie wordt de consolidatie goed weergegeven (zie de onderstaande Figure 1 en Figure 2). In deze figuren is de geografische en sectorale globalisatie weergegeven.

• De linkerbovenhoek geeft bedrijven aan die een zeer grote range aan producten hebben, maar deze vooral regionaal verkopen.
• de linkeronderhoek toont bedrijven die een sterke regionale focus hebben, maar daarbij een een wat beperkter palet aan producten hebben.
• De rechteronderhoek laat bedrijven zien die een beperkt palet een producten wereldwijd verkopen
• De rechterbovenhoek laat bedrijven zien die een zeer groot palet aan producten wereldwijd verkopen

De verandering die heeft plaatsgevonden tussen 1988 en 2002 is zeer duidelijk zichtbaar. Waar in 1988 nog het meerendeel van de bedrijven zich bevond in de linkeronderhoek, is het daar een stuk rustiger geworden. In de rechterbovenhoek bevinden zich nu naast Coca - Cola nog 9 bedrijven, bestaande uit Cadbury, Coca - Cola, Danone, Kraft foods, Mars, Nestle,  Pepsico, Sara Lee, Wm. Wrigley, en Unilever.
Cadbury en Kraft behoren inmiddels bij Mondelez. Wm. Wrigley maakt tegenwoordig onderdeel uit van het Mars concern. Van de overgebleven 8 spelers staat alleen Sara Lee niet in het hierboven genoemde onderzoek van Oxfam.

Is consolidatie wenselijk

De consolidatie heeft positieve gevolgen, in de zin dat hierdoor efficiënter en dus tegen een lagere kostprijs voedsel kan worden verwerkt. Dit zou kunnen leiden tot hogere prijzen voor de agrariër en lagere prijzen voor de consument. Het tegendeel is echter vaak het geval
Doordat de bedrijven steeds groter worden, wordt de ongelijkheid tussen aan de ene kant de agrariër en de consument als individuen die relatief weinig invloed hebben, dan wel iets kunnen afdwingen en aan de andere kant de commerciële partijen ook steeds groter.
Deze ongelijkheid maakt het mogelijk dat de grote commerciële partijen aan de producentskant een hele lage verkoopprijs kunnen afdwingen (soms zelfs onder kostprijs) en richting de consument een hoge verkoopprijs kunnen opleggen.
Naast het afdwingen van een lage verkoopprijs kan ook de betalingstermijn voor de toeleverancier worden opgerekt. Door deze bij een toeleverancier op te rekken, naar soms wel 90 dagen, zal dit uiteindelijk ook terecht komen bij de agrariër. Waar deze al een half jaar werkt voordat hij iets oogst, zal deze dus mogelijk nog langer op zijn geld moeten wachten. De consument wordt daarentegen steeds meer "aangemoedigd" om in de winkel te pinnen, zodat het geld zo snel mogelijk bij de detailhandelaar is.

Kortom een steeds schevere verhouding lijkt zich te ontwikkelen. En op dit moment lijkt er vanuit het bedrijfsleven weinig redenen om met deze consolidatie te stoppen.

Kan de maatschappij de consolidatie nutteloos maken?

Maatschappelijk lijkt er echter wel een trend de andere richting op te zijn. Meer en meer vragen consumenten vooral door de mate van verwerking / processing en de schaalvergroting van de voedselverwerkende bedrijven om duurzame en / of lokale producten (een leuk voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld www.koopeenkoe.nl). Waar duurzame producten nog wel eens op grote schaal worden aangeleverd door de grote voedselconcerns, is dit bij lokale producten veel moeilijker, aangezien hier vaak de consument direct bij de producent koopt en de tussenhandel (de grote voedselconcerns) grotendeels verdwijnen.

De combinatie van duurzaam en lokaal kan echter ook nog wel eens wringen, want hoe duurzaam is een ecologisch geteelde tomaat uit Spanje die naar Nederland is gebracht? En als deze teelt nog steeds grootschalig wordt aangepakt kan het alsnog enorm negatieve effecten hebben, zoals in onderstaande video "when Organics Goes Bad" wordt uitgelegd.

Volgens dit onderzoek uit 2011 zijn er echter zeer interessante ontwikkelingen gaande op het vlak van lokale producten. Waar bijvoorbeeld in 1970 in de VS 340 markten met lokale producten waren, was dit in 2008 gegroeid tot 4500. In het Groot Brittannië is een vergelijkbare ontwikkeling gaande, in 1997 was er nog 1 markt met lokale producten over, terwijl dit in 2008 was gegroeid tot 500.

Kortom er zijn tegengestelde ontwikkelingen gaande, naar steeds groter en naar steeds meer lokaal. Waar dit uiteindelijk uit komt zal de toekomst uitwijzen.

Ons voedsel 7         Ons voedsel 8b