Kerst: Vrede op aarde - of willen we vooral veiligheid

Met Kerst wordt er gezongen over vrede op aarde, de vrede is echter ver te zoeken. Misschien worden oorlogen tijdelijk gestopt, maar daarna gaat de oorlog gewoon weer verder. Wat nu vrede op aarde?

De Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer leefde voor en tijdens het nazi-regime in Duitsland, en is uiteindelijk in 1945 in een gevangenis in Duitsland gestorven. In een van zijn boeken heeft hij een interessante doordenker opgeschreven over vrede:

"Hoe komt die vrede er? Door een systeem van politieke verdragen? Door investeringen van internationaal kapitaal in verschillende landen? Door grote banken, door geld? Of door een universele, vreedzame herbewapening die vrede garandeert?
Door geen van alle, om de eenvoudige reden dat in alle opties vrede wordt verward met veiligheid.
Vrede zal nooit bereikt worden als alles draait om veiligheid. Want vrede moet gewaagd worden. Het is een groot waagstuk. Het kan nooit veilig gemaakt worden. Vrede is het tegenovergestelde van veiligheid. Garanties geven is hetzelfde als wantrouwen, en dit wantrouwen brengt oorlog voort. Het eisen van garanties is hetzelfde als jezelf beschermen."

Ons voedsel (19): Is er een worm apocalyps gaande?

Recentelijk zijn er meerdere onderzoeken en berichten verschenen naar de invloed van de mens op het ecosysteem: het aantal insecten is dramatisch aan het afnemen, naar het verdwijnen van bossen en oerwouden (zie ook hier), naar de invloed van de opkomst van de mensheid op al het leven van andere wezens op onze planeet. Daar is een nieuwe aan toe te voegen: het aantal wormen lijkt ook sterk af te nemen. Maar eerst, wat doen wormen eigenlijk?

Bijdrage van wormen

Er zijn op aarde duizenden soorten wormen. Hierbinnen zijn ongeveer 2700 soorten regenwormen. Deze zijn op te splitsen in 3 groepen:

• Epigeics/strooiseleters: Deze zijn bruin of roodbruin. Ze voeden zich met rottend bodemmateriaal en zitten boven (in) de bodem. Ze zijn matig tot slecht in het graven van gangen in de bodem.
• Anecics/pendelaars: Deze wormen bewegen vooral verticaal en slepen organisch materiaal de bodem in (zie ook 2e figuur hieronder voor hun gegraven gangenstelsel).
• Endogeics/grondeters: Deze wormen bewegen horizontaal en verticaal door de bodem en eten organisch materiaal. Deze wormen bouwen uitgebreide gangenstelsels (zie ook 2e figuur hieronder voor hun gegraven gangenstelsel).

Belasting en vermogen in relatie tot het functioneren van onze samenleving

In een eerdere blog heb ik de 8 elkaar opvolgende vrijheden de revue laten passeren, zoals door Kishore Mahbubani in zijn boek "de eeuw van Azie" is uitgelegd. De eerste vrijheid is de vrijheid van gebrek (1), de laatste en hoogste vrijheid is de vrijheid om zelf je leiders te kunnen kiezen (8). Deze vrijheden volgen elkaar op: als aan een vrijheid niet wordt voldaan, zijn de bovenliggende vrijheden ook niet meer van belang. Als er willekeur heerst en je zo op straat gearresteerd kunt worden, en dus de rechtstaat niet wordt gerespecteerd (5), ga je jezelf censureren en niet meer alles zeggen (7) en worden verkiezingen vaak een schijnvertoning.
Als echter aan de eerste 7 vrijheden is voldaan en je daarmee genoeg geld hebt om te overleven (1), je kunt gaan, staan waar (4), en denken (6) en zeggen (7) wat je wilt, en de overheid de rechtstaat respecteert (5), alleen dan is de kans groot dat mensen actief participeren, en diegenen kiezen die hun echt kunnen vertegenwoordigen voor de lange termijn en kan daarmee een democratie goed functioneren. Vallen tussenliggende vrijheden weg, dan kiest men eerder een sterke man die direct aan de korte termijn belangen kan voldoen, en is er een voedingsbodem voor populisme.
Een democratie kan daarmee dus alleen goed functioneren als er een brede middenklasse is, die niet veel tijd kwijt is aan geld en eten bij elkaar werken om te overleven. Deze middenklasse is van belang om het evenwicht in de maatschappij te houden, en om te voorkomen dat macht wordt gekocht door de rijke bovenkant, zodat een oligarchie kan ontstaan (zie bijvoorbeeld het verkiezingssysteem in de VS waar je zonder geld van donoren haast geen campagne kunt voeren en dus niet bekend wordt bij de kiezers en dus niet verkozen kan worden).

Verbeterde voedselproductie (14a): plantenwortels houden microben en "melken" ze om zichzelf van voedsel te voorzien

Zoals ik al in eerdere blogs heb aangegeven is er een sterke symbiose tussen planten en het bodemleven: verschillende planten leven in symbiose met stikstof bindende bacterien om op die manier te worden voorzien van het benodigde stikstof (zie deze blog). Ook zijn er heel veel planten die in symbiose leven met mycorrhiza schimmels (zie deze blog). Een deel van de schimmels leeft rond de wortel en tussen de cellen (ecto mycorrhiza) en een deel leeft rond de wortel, maar penetreert ook de wortelcellen (endo mycorrhiza)

Bron: http://www.plantscience4u.com/2013/03/ectomycorrhizae-and-endomycorrhizae.html#.WJ4OGPLQnIV

Ons voedsel (18): Bossen en oerwouden verdwijnen

In een eerdere blog over bomen heb ik laten zien hoeveel bomen bijdragen. Aan wel 28 verschillende dingen kunnen bomen bijdragen. Van temperatuur regulering, tot het maken van neerslag, van meer vruchtbaarheid van de bodem tot het geven van eten. Bomen zijn zeer indrukwekkende organismen, die van vitaal belang zijn voor het leven op onze planeet. Toch gaat het niet goed met de bomen: Bossen en oerwouden verdwijnen namelijk met een zorgwekkende snelheid, 5 voetbalvelden per minuut...
In deze blog wil ik een beeld schetsen hoe het er met de bossen en oerwouden op onze planeet voor staat. Er is heel veel informatie hierover beschikbaar, het lastige hierbij is echter dat verschillende methoden worden gebruikt, waardoor niet alles goed op elkaar aansluit. Het grote beeld is echter wel vergelijkbaar.

Hoeveel bomen zijn er eigenlijk en hoe snel verdwijnen deze eigenlijk?

In 2015 is door Yale universiteit een studie voltooid naar het aantal bomen op onze planeet. In 2015 bleken er 3,04*10¹² bomen te zijn op onze planeet. Dat komt neer op 400 bomen per persoon.
Echter, er verdwijnen 10⁹ bomen per jaar, grofweg op een gebied van 20 miljoen hectare (2015); dit komt neer op 1,5 gekapte boom per persoon per jaar. Op deze manier hebben we dus (zonder bevolkingsgroei) in 260 jaar geen boom meer over op onze planeet. Voor de mens zijn invloed op planeet aarde liet gelden, waren er ongeveer 2 keer zoveel bomen.

Verbeterde voedselproductie (13) - 32 dingen die bomen kunnen bijdragen

Het jaar 2018 zal de boeken ingaan als een zeer droog jaar. Mogelijk dat deze nog droger uitvalt dan de zomer van 1976: het neerslagtekort (neerslag - verdamping geaccumuleerd vanaf 1 april) dit jaar is groter geweest dan die tijdens de zomer van 1976. Maar of de hele zomer ook zo droog blijft en het neerslagtekort dus nog verder op zal lopen, dat weten we pas als de gewassen stoppen met verdampen en de herfstregens het neerslagtekort opheffen.

Bron: https://www.knmi.nl/nederland-nu/klimatologie/droogtemonitor

Begrazing II - Kan veeteelt ook hand in hand gaan met de natuur?

Naast de grootschalige akkerbouw, waaraan ik al heel veel aandacht heb geschonken, heeft ook het houden van vee een enorme impact gehad op onze planeet. Dit artikel in de Guardian van mei 2018 geeft aan, dat van alle zoogdieren 36 % mensen, 60% vee en 4% in het wild levende dieren zijn; 70 % van alle vogels zijn op dit moment pluimvee, zoals kippen en eenden, terwijl 30% van de vogels, wilde vogels zijn. Geschat wordt dat 83% van alle wilde zoogdieren en 50% van alle planten zijn omgebracht of verdwenen dankzij de mens. De film cowspiracy (hier te kijken) heeft laten zien, dat wereldwijde veeteelt en toeleverende industrie een enorme impact op onze planeet heeft: 18% tot zelfs 51% van alle broeikasgassen zijn afkomstig van veeteelt en veeteelt gerelateerde activiteiten.
Helaas walst deze film heen over Allan Savory (rond 51:15 minuten), op basis van de eerder in zijn leven gemaakte grote fout: Allan Savory was als jonge bioloog in de jaren 50 van de 20e eeuw verantwoordelijk geweest voor het afschieten van 40.000 olifanten in Zimbabwe om verwoestijning en land degradatie te voorkomen. Deze maatregel bleek het echter alleen maar erger te maken: de olifanten populatie was dus niet de oorzaak van de land degradatie.
Over deze fout is Allan Savory echter heel open, en hij geeft juist aan dat deze grote fout hem uiteindelijk heeft laten zien dat de oorsprong van het probleem van verwoestijning juist niet in het verminderen van het aantal dieren zit. Hoe het dan wel anders moet, daar wil ik in deze blog op ingaan.

Ons voedsel (17): We verliezen onze bodem

De bodem van onze planeet is cruciaal: hier wordt ons regenwater opgeslagen en gezuiverd, wat dan weer gebruikt kan worden als drinkwater, en wat rivieren voedt met bronwater. In deze bodem groeien de bomen die de aarde koel en leefbaar houden, in deze bodem groeien de planten die ons eten geven, op deze bodem grazen de dieren die wij als vlees kunnen eten.
Het gaat echter niet goed met de bodem. Hoe slecht het er met de bodem voor staat, daarover gaat deze blog.

De status van de bodem

Als je er goed op let, popt er zo af en toe een nieuwsbericht op over de bedroevende status van de bodem, hierbij is het goed te realiseren dat er onderscheid is tussen erosie van bodem materiaal en verslechtering van de kwaliteit van de bodem.
In de Britse pers is het een en ander terug te vinden over de stand van de bodem in Groot Britannie gegeven:
In oktober 2014 melde Farmers weekly: De UK heeft nog 100 oogsten te gaan, voordat de bodem uitgeput is. Dit onderzoek was gedaan door de Universiteit van Sheffield door Dr Jill Edmondson, gebaseerd op bodem vruchtbaarheid en organische stof gehalte.
Een artikel uit de Guardian en een artikel in de Telegraph, beide uit 2017 melden dat in 30 tot 40 jaar de Britse landbouwgronden zijn uitgeput, vooral op basis van het hele palet aan bodem aspecten (erosie, bodem vruchtbaarheid etc).

Verbeterde voedselproductie (12): koolstof - stikstof verhouding bij vertering en in de bodem

Koolstof en stikstof zijn 2 erg belangrijke bouwstenen voor het leven. In de natuur is stikstof echter één van de stoffen die normaal gesproken de beperkende factor is. Als de stikstofbeschikbaarheid stijgt, reageert de natuur hier op; dat is waarom kunstmest zo goed werkt. Een vergrootte stikstof beschikbaarheid heeft echter een effect op de bodem. De koolstof - stikstof verhouding (C/N ratio) is hierbij een belangrijke indicator.

Stikstofbalans

Stikstof in de vorm van nitraat (NO3) of ammonium (NH4) kan op verschillende manieren beschikbaar komen; dankzij het Haber Bosch proces kan stikstof in de vorm van ammonium of nitraat nu middels kunstmest rijkelijk beschikbaar worden gemaakt. Voor de industriele revolutie zag, volgens dit artikel uit 2013, de wereldwijde stikstof balans er echter ongeveer als volgt uit:

Vrijheid (3): Het gevaar van de nieuwe sleepwet, en de ondergang van onze privacy

De Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, ook wel de Sleepwet genoemd, is een wet die hoognodig is, deze moet namelijk de verouderde wet uit 2002 te vervangen. Sinds 2002 is er namelijk wel het een en ander veranderd, waar deze wet op moet worden aangepast. Om even te schetsen wat er allemaal is veranderd sinds 2002: er was bijvoorbeeld nog geen Facebook (2004), Youtube (2005), glasvezel (2005), Whatsapp (2009) etc. Hieronder zie je de ontwikkeling van het internet (klik op de afbeelding voor een vergroting).

Verbeterde voedselproductie (11): bodemkoolstof en bodemvocht

Zoals in de vorige blog aangegeven, is koolstof van groot belang voor de bodem, vanwege allerlei aspecten: De bodem structuur verbeterd bijvoorbeeld (de bodemaggregaten zijn stabieler), de structuur wordt beter, waardoor de beluchting verbeterd, maar ook het cation-exchange-complex en daarmee de bodemvruchtbaarheid wordt verbeterd, het water vasthoudend vermogen wordt vergroot etc.
Dit laatste aspect: het watervasthoudend vermogen, daar gaat deze blog over. Koolstof blijkt een belangrijke sponswerking te hebben. Met meer koolstof in de bodem neemt de bodem meer water op in tijden van regen en houdt het dit water beter vast, waardoor flashfloods minder snel ontstaan en na de regen de periodes van droogte minder erg worden. Zonder deze organische koolstof, wordt de bodem daarmee ook kwetsbaarder voor droogtes, terwijl periodes met weinig regen juist meer gaan voorkomen door klimaatverandering. De sponswerking van de bodem is dan juist van nog groter belang.

Verbeterde voedselproductie (10): koolstof in de bodem

Het maken van landbouwgronden heeft wereldwijd een grote CO₂ productie tot gevolg gehad, nieuwe landbouwgronden (zie hiervoor mijn eerdere blog hierover) dragen daar nog steeds aan bij. Hierbij zijn en worden bijvoorbeeld bossen omgezet in landbouwgronden. Door het veranderen van het gewas (van vaste planten naar 1-jarige gewassen), maar ook door landbewerkingen, zoals ploegen en het gebruik van kunstmest, oxideert de koolstof die in de bodem aanwezig is. Deze continue verandering van het landgebruik heeft al meer dan een eeuw een vrijwel continue bijdrage geleverd aan de globale CO₂ uitstoot.

Bron: http://shrinkthatfootprint.com/explain-carbon-budget

Verbeterde voedselproductie (9): een gezond bodemleven

In de bodem leeft van alles, van verschillende grootte:
Plantenwortels, schimmels, bacterien, geleedpotigen (arthropods), nematoden/rondwormen, protozoa, aardwormen, kevers etc. Deze leven met elkaar, zijn van elkaar afhankelijk, of worden door elkaar opgegeten. Hoe gezonder de bodem, hoe meer er te vinden is. De bodem is dus een levend organisme. Deze afhankelijkheid resulteert in het zogeheten bodemvoedselweb.
Voor het schrijven van deze blog heb ik veel gebruik gemaakt van het online beschikbare werk van Elaine Ingham (waarnaar veel wordt gelinkt).

Het bodemvoedselweb

Bron: http://www.nuleaflawncare.com/wp-content/uploads/2012/02/00_sfw_dgrm2.gif